Bohater w kapeluszu

 Metoda sześciu kapeluszy myślowych doktora Edwarda de Bono jest szeroko opisywana. Sama jednak dosyć długo wahałam się, czy skorzystać z niej na lekcjach. Bo po co mi kapelusze? Jednak gdy w ubiegłym roku się przekonałam, nie żałowałam ani przez chwilę. Metoda jest bowiem bardzo kreatywna, pozwala uczniom na ciekawą zmianę perspektywy, uczy współpracy w grupie. Wykorzystuję ją  do charakterystyki bohaterów, a właściwie to oceny ich postępowania. Ale po kolei... Lubię gadżety na lekcjach, więc kupiłam kapelusze na allegro (naprawdę nie były drogie), ale można je wykonać z papieru - chodzi o pewną umowność, symbol. Każdy kolor kapelusza to odpowiedni sposób myślenia. I tak: kapelusz biały to fakty, obiektywizm; czerwony to emocje; czarny - strony negatywne, wady; żółty - zalety, zielony - rozwiązania alternatywne, kreatywne. Kapelusz niebieski to obserwator. Jak przebiega lekcja?


Dzielę klasę na pięć grup (tak, tak, nie pomyliłam się pięć - niebieski kapelusz na razie nie bierze udziału w zabawie). Zazwyczaj uczniowie losują karteczkę, na karteczce mają narysowany kapelusz w jednym z kolorów. Każdy uczeń dostaje też kartę pracy, na której może notować spostrzeżenia grupy. Natomiast grupy dostają polecenia do pracy. Chodzi o spojrzenie na danego bohatera (u mnie był to tym razem Edyp) z konkretnej perspektywy. U mnie wyglądało to dziś tak:

Biały kapelusz to obiektywizm.

Postarajcie się jak najbardziej obiektywnie (bez ocen i komentarzy) przedstawić fakty z życia Edypa.

Czerwony kapelusz oznacza emocje i uczucia.

Zapiszcie, jakie emocje wywołuje w Was bohater? Czy można go polubić? A może Was denerwuje? 

Czarny kapelusz oznacza oskarżenie.

Odnajdźcie i zapiszcie wszystkie wady Edypa, jego błędy, wszystko, co przemawia na jego niekorzyść. 

Żółty kapelusz oznacza obrońcę.

Znajdźcie i zapiszcie wszystkie zalety Edypa, dobre decyzje, mądre posunięcia, wszystko, co przemawia na jego korzyść. 

Zielony kapelusz oznacza kreatywność.

Postarajcie się wskazać te momenty w życiu Edypa, gdy mógł postąpić inaczej, podjąć inną decyzję. 

Każda z grup pracowała 10 minut, następnie przedstawiciele grupy (w kapeluszu na głowie) prezentowali wyniki swojej pracy (tak, by każdy mógł uzupełnić swoją kartę). 

Kolejnym elementem była dyskusja: który kapelusz mówi prawdę o tym, jaki jest Edyp - jakim jest człowiekiem, jakim królem? Oczywiście, uczniowie szybko orientują się, że żaden z kapeluszy nie wyczerpuje odpowiedzi, że potrzebne są nam wszystkie. 

Na koniec sięgam po kapelusz niebieski - oznacza on obserwatora, który wyciąga wnioski z tego, o czym mówiły poszczególne grupy i próbuje sam ocenić postać. Każdy z uczniów indywidualnie dokonuje oceny postępowania bohatera, niejako syntezując to, co zostało powiedziane. 
Warto w tym miejscu zachęcić uczniów, żeby już w domu zastanowili się, jaki kapelusz wkładają najczęściej, jakie to ma konsekwencje itd. To dodatkowy walor lekcji, naprawdę wielu Młodych nie jest świadomych tego, że przyjmują jakiś wzorzec myślenia. Jeszcze rzadziej zdajemy sobie sprawę, że to spojrzenie może nie być pełne.

Wariacją tej metody byłaby lekcja, w której uczniowie podzieleni na grupy przechodzą od jednego kapelusza do kolejnego i w ten sposób zmieniają perspektywy. Oczywiście na koniec każdy sam sięga po niebieski kapelusz. 

(nie)przeciętna polonistka

Ala