Piję i wącham...

O tym, że na jednej z najbliższych lekcji będziemy pić i wąchać informuję Młodych zawsze wcześniej (tak, buduję trochę napięcie, oczekiwanie, celowo też  nieco szokuję dwuznacznym dziś sformułowaniem), żeby czekali na  te zajęcia. Na lekcję o synestezji sama też czekam (bo lubię zaskoczenie uczniów), dziś proponuję Wam jeden z jej wariantów (modyfikuję pomysł w zależności od grupy). 

Przygotowanie

Przygotowałam w plastikowych kubeczkach 10 próbek smakowych (sok wiśniowy, skok z kiszonej kapusty, kilka rodzajów herbaty, kawa, mleko, jogurt, woda) oraz - w plastikowych kieliszkach - 10 próbek zapachowych (ocet, olejki eteryczne, krem do rąk, zmywacz do paznokci, ekstrakt waniliowy, krople miętowe). Kubeczki były opisane kolejnymi numerami. Ławki ustawiłam w prostokącie, żeby ułatwić uczniom przesiadkę. Na każdym stoliku stała jedna próbka. Przygotowałam dla każdego ucznia łyżeczkę. Wzięłam też z sobą płytę z muzyką, którą lubię (z racji Roku Moniuszki tym razem była to: Pawlik/Moniuszko: Polish Jazz).

Przebieg zajęć

Uczniowie, wchodząc do klasy, otrzymali kartkę oraz łyżeczkę. Poprosiłam ich o zajęcie miejsc wokół stołu z próbkami, następnie wyjaśniłam zasady pracy w pierwszej części zajęć. Zadaniem Uczniów było opisanie zapachu lub smaku. Co ważne, nie chodziło o to, by go identyfikowali, nazywali, rozpoznawali (choć trudno było im uniknąć takiej pokusy), a opisali właśnie. Na każdą próbkę przeznaczyłam 40 sekund. 

Uczniowie wąchali lub próbowali dany produkt i przy odpowiedniej cyfrze na własnych kartkach go opisywali. Następnie na sygnał stopera  przesiadali się o jedno miejsce. W trakcie tego ćwiczenia w tle towarzyszyła nam muzyka. 

Gdy każdy sprawdził i opisał 20 próbek, poprosiłam Uczniów o zamknięcie oczu i wsłuchanie się w rozbrzmiewającą muzykę. Następnie każdy z nich opisał dźwięki, które usłyszał. 

W kolejnym kroku naszej pracy uczniowie wylosowali karteczki z numerem zapachu lub smaku. Każdy z nich wstawał i czytał swój opis, zadaniem grupy było z kolei zidentyfikowanie, o który zapach/smak chodzi. Okazało się, że w większości przypadków nie było problemu z rozpoznaniem właściwej próbki (choć nie zawsze było to jednoznaczne). Na tym etapie pojawiły się pytania typu: "czy smak może być drażniący" albo "brązowy". Chętni Uczniowie mogli też przeczytać swoje opisy muzyki. 

Teraz przyszedł czas na refleksję - czy zadanie opisania wrażeń zmysłowych było łatwe czy trudne? Co ułatwiało, a co utrudniało jego wykonanie? Jak łatwo się domyślić, zdania były podzielone.  Teraz dopiero doszliśmy do sedna problemu, czyli odpowiedzi na pytanie, jak opisać wrażenia zmysłowe. Uczniowie wskazali znane im środki stylistyczne - epitety, porównania i metafory, natomiast ja wprowadziłam nowe pojęcie: synestezję.  Połączyliśmy oczywiście owo zagadnienie z omawianą właśnie epoką - Młodą Polską oraz jednym z jej nurtów (znanym już Młodym - impresjonizmem). 

Na koniec zapisaliśmy w zeszytach temat lekcji ("Wącham i piję, czyli o synestezji") oraz definicję poznanego środka stylistycznego. Uczniowie z własnych opisów zapachów, smaków i dźwięków wypisali adekwatne przykłady.

Propozycje rozszerzenia tematu

Do synestezji jeszcze wrócimy. Mam w planach sięgnięcie po opisy perfum w katalogach firm kosmetycznych. 

Myślę, że wykorzystam również Ćwiczenia stylistyczne Raymonda Gueneau (np. w części zatytułowanej "Węchowo"). Do tej publikacji zresztą warto często zaglądać, bo jest naprawdę niewyczerpaną kopalnią inspiracji (jeszcze kiedyś o tym napiszę). 

Lekcja była chyba udana, mam nadzieję, że uczniowie zapamiętają, czym jest synestezja (z doświadczenia lat ubiegłych wiem, że skutecznie), mają też "własne doświadczenia komunikacyjne" (tak, pragmatyzm maturalny w tle) w tym zakresie. 

(nie)przeciętna polonistka

Ala